Iedereen heeft ervaringen: van onmacht, maar ook van kracht. Zet jij de kennis uit jouw ervaringen in om een ander te helpen? Bij Levvel zijn we overtuigd van het benutten van ervaringskennis als extra competentie om de beste zorg te bieden. Ons gedachtegoed hebben we op papier gezet in de visie ‘Weten hoe het voelt’. Annette da Graca programmaleider Ervaringsdeskundigheid, vertelt over de visie en hoe we deze in praktijk brengen bij Levvel.
Hoe ben je in deze rol terechtgekomen?
"Ik heb zowel als kind en als moeder weinig goede ervaringen gehad met jeugdzorg. Als moeder was ik destijds verbijsterd door alle aannames en oordelen op psychische kwetsbaarheid die ik ervoer en door het niet systemisch werken van hulpverleners. Ik ben enorm allergisch voor onrecht en ongelijkwaardigheid. Mijn ervaringen motiveerde me om zelf aan de slag te gaan in de jeugdhulpverlening; ik wilde bijdragen aan verandering. In 2017 begon ik als ervaringsdeskundige bij Levvel. Door de jaren heen groeide mijn rol: van beleidsmedewerker naar leidinggevende en nu ben ik programmaleider Ervaringsdeskundigheid. In deze rol houd ik me bezig met het strategisch inbedden van ervaringskennis in de programma's en processen van Levvel."
Wat houdt ervaringskennis in?
"Ervaringen zijn de sporen die gebeurtenissen in je hebben nagelaten. Ervaringen van onmacht, onveiligheid en onbegrip. Maar ook van kracht en hoop. Ervaringen bevatten kennis, maar die kennis eruit halen gaat niet vanzelf. Ervaringskennis houdt in dat ervaringen een betekenisvolle plaats hebben gekregen. Dat iemand uitgebreid heeft gereflecteerd op diens ervaringen en daaruit waardevolle inzichten heeft verkregen. Het gaat bij ervaringskennis niet om het simpelweg delen van een ervaring, maar om het delen van wat in een bepaalde situatie effectief was of wat je ervan hebt geleerd."
Wat is de visie van Levvel op ervaringskennis?
"Ervaringskennis, wetenschappelijke kennis en praktijkkennis zijn drie gelijkwaardige bronnen van kennis en in combinatie bepalen zij de vorm en inhoud van onze jeugdhulp.
Onze ambitie is om de kennis uit ervaringen van veerkracht en kwetsbaarheid mee te nemen in alle vormen van jeugdhulp die Levvel biedt en ontwikkelt. We hebben 6 uitgangspunten geformuleerd die de waarden benoemen van waaruit wij koersen:
- De-stigmatiseren en normaliseren van psychische kwetsbaarheid, ‘anders’ zijn, machteloosheid en lijden door dit bespreekbaar te maken: alles mag er zijn!
- Gericht aandacht hebben voor veerkracht en ontwikkeling die in ervaringskennis besloten liggen.
- De hulpverlening menselijk, gelijkwaardig en toegankelijk laten zijn.
- Recht doen aan kinderen, jongeren, gezinnen en verzorgers door hun ervaring en perspectief nadrukkelijk een plek te geven – tot uitgangspunt te maken.
- Het vermogen tot empathie versterken en het besef dat de ervaring van de een niet per se de ervaring van de ander is.
- De verborgen, potentiële ervaringskennis van medewerkers van de organisatie benutten.
Ik zie de inzet van ervaringskennis en -deskundigheid als een instrument voor systeeminnovatie en duurzame verandering in de zorg. De hervormingsagenda 2023-2028 heeft als doel de jeugdzorg te verbeteren en toekomstbestendig te maken. Binnen deze context zie ik het Programma Ervaringsdeskundigheid echt als een programma voor systeeminnovatie, waarbij ervaringskennis wordt ingezet als ‘breekijzer’ om de gewenste kanteling te realiseren."
Wat is het verschil tussen een ervaringsprofessional en een professional met ervaringskennis?
"Binnen Levvel spreken we van ervaringsprofessionals als het gaat om ervaringsdeskundigen die hun ontwikkeling en competenties up to date houden door middel van intervisie, supervisie, een ontwikkelplan en een registratie in het beroepsregister voor ervaringsdeskundigen. De professionals met ervaringskennis zijn professionals die hun ervaringskennis inzetten als extra competentie en dit toepassen in de beoefening van hun vak."
Hoe wordt de visie in de praktijk gebracht?
"Binnen Levvel is er een Ervaringskennisteam met ervaringsdeskundige professionals en professionals met ervaringskennis, dat de kwaliteit van zorg monitort vanuit hun expertise. Zij werken door heel Levvel heen nauw samen met andere professionals om een brede benadering van zorg te bieden. Zoals met gezamenlijke casuïstiekbespreking in de teams van de acute en intensieve zorg, bij Jeugd & Veiligheid en gebiedsteams. Ervaringsprofessionals zijn onder andere werkzaam in onderzoek, ambulante begeleiding, het faciliteren van cliëntparticipatie, beleid en advies.
In 2022 is het EKThuis (Ervaringskennis Thuis) opgezet: een centrum voor ervaringskennis en –deskundigheid en een ontmoetingsplek voor collega's, jongeren, ouders en naasten. Het is een huiselijke plek waar je helemaal jezelf kunt zijn. Voor Levvel-medewerkers die zijn uitgevallen, is het mogelijk om in het EKThuis te re-integreren. Hier worden je persoonlijke ervaringen met ontwrichting niet alleen erkent, maar ook actief omgezet in praktische expertise en competenties. Een aantal collega's is vast blijven werken in het Ervaringskennisteam.
Er zijn diverse tools en trainingen beschikbaar binnen Levvel om medewerkers te leren hun eigen ervaringskennis effectief in te zetten in hun werk. Zoals de training 'Levvelen met ervaringskennis', die door Diantha Voskuijl en Mannus Boote is ontwikkeld. Inmiddels zijn al meer dan honderd medewerkers getraind! Ook zijn we bezig met het ontwikkelen van modules binnen ons leerportaal, waar collega’s interactief aan de slag kunnen met microlearnings. Uiteraard werken we samen met andere zorgorganisaties om best practices uit te wisselen en gezamenlijke projecten op te zetten."
Wat is de grootste uitdaging om deze visie te implementeren?
"Het is niet haalbaar en duurzaam om in een grote organisatie als Levvel, met meer dan 2200 werknemers, in alle teams ervaringsdeskundigen te positioneren. Daarom is het essentieel dat het benutten van ervaringskennis een houding en competentie is voor iedereen: van psychiater tot pedagogisch medewerker tot receptiemedewerker. Dit vraagt om betrokkenheid van alle medewerkers en een cultuur van openheid en samenwerking.”
Wat is jouw droom voor de toekomst?
"Ik droom van een toekomst waarin elk team de competenties bezit om ervaringskennis te benutten in onderlinge teamrelaties en instrumenteel in te zetten in cliëntcontact. En dat professionals altijd het netwerk betrekken en compleet aansluiten op de leefwereld en behoefte van de kinderen, jongeren en gezinnen."